“ULUSLARARASI MÂVERÂÜNNEHİR’DEN ANADOLU’YA İSLÂM ÂLİMLERİ: İMAM TİRMİZÎ VE HAKİM et-TİRMİZÎ SEMPOZYUMU”
“Uluslararası Mâverâünnehir’den Anadolu’ya İslâm Âlimleri: İmam Tirmizî ve Hakim et-Tirmizî Sempozyumu” Türkiye ve Özbekistan arasında iki toplumun ortak ilmî ve kültürel miraslarını daha yakından tanıma ve iki ülke arasındaki bağları güçlendirilerek devam ettirmeye katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Sempozyum, uluslararası ilmi bir toplantıda Türkiye ile kardeş ülke Özbekistan arasındaki ilişkilerin gelişimine katkı sağlamayı ve bilim insanlarını ortak temalar üzerinde buluşturmayı hedeflemektedir.
Özbekistan ve çevresi, Samaniler, Karahanlılar, Karahıtaylılar, Harizmşahlar, Timurlular ve Özbek Hanlıkları zamanında en parlak devirlerini yaşamıştır. Özbekistan, Orta Asya devletleri içinde tarihî eserler bakımından en zengin ülkedir. Türk ve İslâm kültürünün buluşma noktası olan kadim Özbekistan şehirlerinde dünya mirası listesine girmiş çok önemli yazıt, kitap, yapı ve eserler bulunmaktadır.
Özbekistan, tarihî süreç içinde kültür ve bilim merkezi olmuş; bu ülkenin de yer aldığı Mâverâünnehir coğrafyasında İslâmî ilimler, doğa ve matematik bilimleri, felsefe ve edebiyat sahasında dünyaca ünlü büyük şahsiyetler yetişmiş ve her biri kendi alanında önemli gelişmeler sağlamıştır. Tirmiz şehri Mâverâünnehir’in İslâmlaşmasından günümüze kadar İslâmî ilimler alanında oldukça önemli bir konumda olmuştur. Tirmiz ile çevresinde yaşamış ve Tirmizî mahlasıyla bilimsel faaliyet yapmış yaklaşık iki yüz bilgin tespit edilmiştir. Bunlardan en meşhur olanları Kütüb-i Sitte olarak bilinen en meşhur hadis kitapları içerisinde yer alan el-Câmiu’s-Sahîh (Sünen-i Tirmizî) olarak bilinen eserin müellifi İmam Tirmizî; diğeri ise tasavvuf, fıkıh ve hadis başta olmak üzere İslâmî ilimlerin tamamında yetkin bir konumda olan Hakîm et- Tirmizî’dir. Bu iki âlim üzerinde durulmasının sebebi, İslâm ilim, kültür ve medeniyetinin kadim şehirlerinin ilim ile irfanı, hüküm ile hikmeti, fıkıh ile hikmeti birlikte yürüttüğünü bizlere göstermiş olmasıdır.
Büyük Türk-İslâm âlimlerinin kabirlerinin ve medreselerin bulunduğu Özbekistan, Büyük Türkistan’ın bir parçasıdır. Burada atalarımızdan kalma çok sayıda kültür mirası bulunmaktadır. Özbekistan, bu eserleri korumayı, bakım ve onarımını yapmayı ve gelecek nesillere aktarmayı bir kültür politikası olarak benimsemiştir.
Özbekistan’ın tarihî ve kültürel zenginliği ile bunların Türk dünyasına ve İslâm kültürüne kazandırdıkları hâlen araştırılmaya ve ortaya çıkarılmaya muhtaçtır. Dolayısıyla Özbekistan üzerine ve burada yaşamış âlimler üzerine yapılacak kapsamlı bir sempozyum, Türk tarih ve kültürü yanında İslâm’ın gelişim ve yayılma serüvenini anlamaya yardımcı olacaktır. Bu sempozyumlar serisinin Türkiye ile Özbekistan arasındaki çok boyutlu ilişkilerin giderek güçlenmesine ve iki ülkenin her konuda birlikte hareket etmesine katkı sağlayacağı ümit edilmektedir.
Sempozyum, Mâverâünnehir’in kadim şehirlerinden birisi olan Özbekistan’a bağlı Tirmiz şehrinde düzenlenecek olup Türkiye ve Özbekistan başta olmak üzere katılımcıların tebliğ sunumu ve müzakerelerini kapsamaktadır. Sempozyumda sunulan bildiriler, basılmak suretiyle bilim insanlarının istifadesine arz edilecektir.
SEMPOZYUMUN GEREKÇESİ
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, tarihte Sultan Yıldırım Beyazıt ile Emir Timur arasında yapılan Ankara Savaşı’nın yapıldığı Çubuk Ovası’nda kurulmuş ve burada faaliyet yürütmekte olan bir üniversitedir. Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip ERDOĞAN öncülüğünde Türkiye ile Özbekistan arasında birçok açıdan güçlü ilişkiler kurulmuştur. Üniversitemiz, bulunduğu konumun tarihi çağrışımından hareketle Özbekistan ile Türkiye arasındaki bilimsel dayanışma ve faaliyetleri iki ülkenin gelişimine katkı sağlayacak şekilde organize edip yürütmeyi misyon edinmiştir. Bunun bir gereği olarak Özbekistan’dan birçok kurumla protokoller imzalanmıştır. Bunlardan birisi Uluslararası İmam Tirmizî Araştırmaları Merkezi ile imzalanan ve her iki ülkede ilmi toplantıların yapılmasını ön gören protokoldür. Bu protokolün, üniversitemizin ve ülkemizin Özbekistan’la ilişkilerdeki misyonunun bir gereği olarak ortak değerlerimiz etrafında müzakere etmek üzere bilim insanlarını buluşturmanın faydalı olacağı mülahaza edilmiştir. Bu anlamda kurumlar arası yapılan istişarelerde Özbekistan’ın Tirmiz şehrinde doğmuş, şöhretleri dünyanın dört bir yanına ulaşmış İmam Tirmizî ve Hakim et-Tirmizî üzerine uzmanların bilimsel bir toplantı tertip etmelerinin her iki taraf için oldukça istifadeli olacağı kanaatine varılmıştır. Ele alınması düşünülen bilim insanlarımızdan birisi İlahiyat ilimlerinin hadis alanındaki öncü isimlerinden Kütüb-i Sitte müelliflerinden İmam Tirmizî; diğeri ise tasavvuf ilminin kuruluşunda ve şekillenmesinde çok önemli bir rol oynayan, birçok alanda ilk çalışmaları yapan Tirmiz şehrinin diğer büyük âlimi Hakîm et- Tirmizî’dir. Her iki âlimin şu ana kadar bir sempozyuma konu olmamış olması bizleri bu sempozyumun düzenlenmesine teşvik eden bir başka unsur olmuştur. Mâverâünnehir’in önemli âlimlerinden Buhârî ve Mâturîdî üzerine sayısız sempozyumlar düzenlenmiştir. Ancak hâlen bilim insanlarının sempozyum düzeyinde ele alması gereken çok önemli konular bulunmaktadır. Tirmiz şehrinde medfûn İmam Tirmizî ve Hakîm et-Tirmizî, iki ülkenin bilim insanlarını ilmî, tarihî ve kültürel alandaki ortak değerlerimiz etrafında buluşturmuş olacaktır.
Bu sempozyum sayesinde Türkiye’den iştirak edecek bilim insanları ile Özbekistan’dan sempozyuma katılacak bilim insanlarının ortak tarihi, ilmi ve kültürel değerlerimiz etrafında fikir alışverişinde bulunmalarını sağlamak, tarihi ve güncel araştırma konuları, meseleleri üzerine müzakere ederek iki ülkenin bilimsel açıdan gelişmelerine öncülük etmek amaçlanmaktadır.
Türkiye ile Özbekistan bilim insanları arasındaki ilişkileri bilimsel ve akademik açıdan geliştirip güçlendirmeye çalışmak düzenlenecek sempozyumun nihai amacıdır. Sempozyumun 19-20 Ekim 2024 tarihleri arasında Özbekistan’ın Tirmiz şehrinde yapılması planlanmaktadır.