Kur’an’ın beyanı olan hadisler, ilk asırlardan beri dikkatli bir şekilde takip edilmiş ve kaydedilmiştir. Bu bağlamda Müslümanlar, duyup öğrendikleri hadisleri hem ezberleyerek hem de yazarak muhafaza etmeye çalışmışlardır. Bununla birlikte söz konusu hadislerin bir sonraki nesle hoca-talebe ilişkisi içerisinde aktarılmasında büyük bir duyarlılık örneği sergilemişlerdir. Böylesine duyarlılıklar içinde binlerce hoca ve talebe birbirlerinden hadis almış (tahammül) ve birbirlerine hadis aktarmışlardır (edâ). İşte bu bildiride Horasan bölgesinde yetişen âlimlerin önde gelenlerinden olan Dârimî (ö. 255/869) ve Tirmizî’nin (ö. 279/892) hocalık-talebelik ilişkisi ele alınacaktır. Öncelikle biyografik literatürden bu ilişkiye dair gerekli veriler toplanacaktır. Akabinde onların arasındaki hoca-talebe ilişkisinin doğrudan olduğunun tespiti yapılacaktır. Bunu tespit edebilmek için muasır olmaları, birbiriyle görüşmeleri ve aralarındaki bilgi alışverişi araştırılacaktır.
Bildiride, Tirmizî’nin “el-Câmiʿu’s-Sahîh” adlı eseri esas alınacaktır. Bu bağlamda söz konusu eserde Dârimî’den rivayet edilen hadis(ler)in bizzat onun kitaplarındaki rivayet(ler)le mukayesesi yapılacaktır. Bu karşılaştırma sonucunda talebenin hocasından tahric ettiği hadislerin sened ve metin açısından ya birebir uygun ya kısmen veya çoğunlukla farklı ya da hiç uygun olmadığı tespit edilecektir. Ayrıca farklılıkların tespit edilmesi halinde bunların muhtemel nedenleri üzerinde de durulacaktır.
Bunlara ilaveten söz konusu eserde Tirmizî’nin cerh ta’dîl ve ricâl ilmi konularında Dârimî’ye yönelttiği sualler de ele alınacaktır. Bu bağlamda söz konusu sorulara verilen cevapların Tirmizî tarafından benimsenip benimsenmediği sorgulanacaktır. Bununla birlikte yeri geldiğinde onu eleştirip eleştirmediği de tespit edilmeye çalışılacaktır.
Sonuç olarak yapılacak bu çalışma sayesinde ilgili musannifler arasındaki bilgi alışverişinin düzeyi ve niteliği ortaya konulacaktır. Diğer taraftan biyografik literatürde zikredilen bu müelliflerle ilgili hoca-talebe ilişkisi de tescillenecektir.
Last Comments