Aziz GÖKÇE

Doktor, Sakarya Üniversitesi

Kütahya İl Müftülüğü

agokce43@gmail.com

https://orcid.org/0000-0002-4721-0297

el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ’i Bağlamında Tirmizî’nin İlmi Kişiliği

Öz

el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ, İmam Tirmizî’nin en değerli mirasıdır. Bu eser hadisin altın çağında yazılmış ve en sahih altı hadis kitabından biri kabul edilmiştir. Bu çalışmasında Tirmizî’nin birçok alandaki geniş bilgisi anlaşılmaktadır. O, hadisin tariklerine çok detaylı bir şekilde vakıftır. “Ve fi’l-bâb” kısmında hadisi nakleden diğer sahâbîleri sıralamaktadır. Bazen de muallak olarak diğer tariklere atıf yapmaktadır. Birçok yerde muallak veya “Ve fi’l-bâb” kısmında zikrettiklerinin tam senedli şeklini bildiği gözlenmektedir.

İlgili konularda Tirmizî en sahih hadislerden haberdar olmakla birlikte birçok yerde derecesi daha düşük sahih hadisi veya hasen ve zayıf hadisleri vermektedir. Çünkü hadisin -birçoğunda sıhhati anlaşılmakla birlikte- nakli esnasında sened veya metinde meydana gelen illetlere dikkat çekmek istemektedir. Bu şekilde hadisin meşhur ve sahih tarikleri dışındaki varyantlarını paylaşmaktadır. Tirmizî, hadislere dair fıkhî değerlendirme ve ihtilafları da çok iyi bilmektedir. Ancak onları da muhtasaran zikretmekte, fıkhî görüş sahiplerinin isimlerini bazen vermekte, bazen vermemektedir. Kendi tercihlerini çok az yerde aktarmaktadır.

Tirmizî güvenilir âlimlerden rivayet etmekte ve hadis metinlerini titiz şekilde nakletmektedir. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ’te Tirmizî’nin hadis naklettiği hocalarının %95’i makbul ravilerdir. Bu makbul hocalarından gelen rivayet oranı ise %98,5’tir. Ancak hadisin sıhhati için hocalarının üst kaynaklarının da makbul birer râvi olması gerekmektedir. Bu şekilde el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ’teki hadislerin %80’i makbuldür (%36 sahih; %44 hasen). Tirmizî zayıf rivayet naklettiğinde genelde durumunu belirtmektedir. Tirmizî ve kaynaklarının eserlerindeki ortak rivayetlere bakıldığında el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ’te bu hadislerin metinlerinin manaca tamamen, lafızca büyük oranda korunduğu görülmektedir. Mesela Tirmizî ve seçilen bazı hocalarının eserlerindeki ortak rivayetlerin metinleri lafızca %96 aynı veya çok az farklıdır. Ayrıca Tirmizî’nin el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ’i son asırlarda hadise ilgileri artan oryantalistlerin görüşlerinin geçerliliği olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Hadis, Tirmizî, el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ, kaynak, hoca, rivayet.

Tirmidhi’s Scientific Personality in the Context of al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ

Abstract:

al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ is Tirmidhi’s most valuable heritage. This book was written in the golden age of hadith and accepted as one of the six most authentic hadith books. In this work, Tirmidhi’s extensive knowledge in many fields is understood. He has a very detailed knowing of the hadith’s isnads. In the “Ve fi’l-bâb” section, he lists the other companions who transmitted the hadith. Sometimes he refers to other isnads as muallaq. In many places, it is observed that he knows the isnad’s exact form of what he mentions as muallaq or in the “Ve fi’l-bâb” section.

Although Tirmidhi is aware of the most authentic hadiths on the relevant subjects, in many places he gives lower authentic hadiths or hasan and weak hadiths. Because he wants to draw attention to the problems that occurred in the isnad or text during the transmission of the hadith -although its authenticity is understood in most them-. In this way, he shares the variants of the hadith other than the famous and authentic ones. Tirmidhi also knows very well the fiqh evaluations and disagreements regarding hadiths. However, he also mentions them briefly, sometimes giving the names of the fiqh scholars, sometimes not. He conveys his own preferences in very few places.

Tirmidhi transmittes hadiths from reliable scholars and recounts the hadith texts meticulously.

In al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ 95% of teachers to whom Tirmidhi transmitted hadiths are reliable transmitters. The transmittion rate coming from these reliable teachers is 98,5%. However, for the authenticity of the hadith, the superior sources of his teachers must also be reliable transmitters. In this way, 80% of the hadiths in al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ are acceptable (36% authentic; 44% hasan). When Tirmidhi transmits weak transmissions, he generally states their situations. When we look at the common transmittions in the works of Tirmidhi and his sources, it is seen that the texts of these hadiths in al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ are preserved completely in meaning and largely in wording. For example, the texts of the common transmittions in the works of Tirmidhi and some of his selected teachers are 96% the same or very little different. In addition, Tirmidhi’s al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ shows that the views of orientalists, whose interest in the hadith has increased in recent centuries, are not valid.

Keywords: Hadith, Tirmidhi, al-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ, source, teacher, transmission.