Hakîm et-Tirmizî’nin Düşüncesinde Sevgi (el-Mehabbe)
Prof. Dr. Hatice TOKSÖZ
Süleyman Demirel Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi İslam Felsefesi Öğretim Üyesi
ORCİD: 0000-0002-0459-3152
Hakîm et-Tirmizî (ö. 320/932), Tirmiz’in önde gelen âlimlerinden biridir. Tirmizî, tasavvufu hikmet şeklinde tasavvur eder ve bilgiyi de bu bağlamda zâhir ve bâtın olarak ayırır. O, bilgi ile birlikte sevgi kavramı üzerinde durur. Zira o, Allah ile velîler arasındaki ilişkiyi sevgi ve inayet kavramlarından hareketle açıklar. Bu çerçevede de eserlerinde sıklıkla Allah sevgisinden bahseder. Özellikle Menâzilü’l-ubbâd mine’l-ibâde adlı eserinde sevgi kavramını ele aldığı görülmektedir. Bu eserinde sevgi (el-mehabbe) kavramı ve aşamalarını açıklamakta ve sevgiyi Allah’a ulaşma yolculuğunda temel bir unsur olarak izah etmektedir.
Bu çalışmada, Hakîm et-Tirmizî’nin mezkûr eserinin yanı sıra Hatmü’l-Evliyâ ve Hakîkatü’l-âdemiyyîn gibi eserlerinde sevgi kavramına ve ilişkili olduğu kavramlar ele alınacaktır. Ayrıca Tirmizî’nin sevgi kavramına yüklediği anlamlar İslam düşüncesinde sevgiye dair görüşlerle mukayese edilecektir. Zira sevgi, İslam felsefesinde “hayatın aslı” şeklinde metafizik bir ilke olarak, ahlak felsefesinde erdem/fazilet olarak kabul edilmiştir. Nitekim “iyi olan bir şeye karşı kendiliğinden gerçekleşen ilgi” şeklinde tanımlanan sevgi, insanın ahlâkî erdemleri kazanmasındaki yönelişini de ifade etmektedir. Ayrıca Haris el-Muhasibi “Mü’minlerin Allah’a sevgisi daha güçlü bir sevgidir…” ayetine referansla iman sevgisini “asli sevgi” olarak ifade etmesinden hareketle, tasavvuf düşüncesinde sevgi, insanın ruhî yönelişinde temel ilke kabul edilmiştir. Bu çerçevede Hakîm et-Tirmizî’nin eserlerinde sevgiye dair yüklediği manalar oldukça kıymeti haizdir.
Last Comments